Συχνά μιλάμε για όρια στη συμπεριφορά των παιδιών, μιλάμε για πειθαρχία, για τιμωρία αλλά και για επιβράβευση. Το ζήτημα της πειθαρχίας των παιδιών απασχολεί μάλλον από πάντα. Ας δούμε τι έλεγε ο Σωκράτης τον 4ο αι. πΧ:
"Τα παιδιά τώρα αγαπούν την πολυτέλεια. Έχουν κακούς τρόπους, περιφρονούν την εξουσία, δεν σέβονται τους μεγαλύτερούς τους και χαίρονται να φλυαρούν σε μέρη όπου κανονικά θα έπρεπε να εργάζονται. Δεν σηκώνονται πια όρθια, όταν μπαίνει στην αίθουσα κάποιος μεγαλύτερος. Αντιμιλούν στους γονείς τους, φλυαρούν στις παρέες, τρώνε λαίμαργα τις λιχουδιές στο τραπέζι, σταυρώνουν τα πόδια τους και είναι τύραννοι για τους δασκάλους τους"....
Για πολλούς γονείς η πειθαρχία είναι συνώνυμη με τις λέξεις "τιμωρία" και "καταπίεση". Έτσι ενώ προσπαθούν να πειθαρχήσουν τα παιδιά τους, ανησυχούν μήπως γίνουν άδικοι και αυστηροί. Το αποτέλεσμα είναι να μην εφαρμόζουν οι ίδιοι τους κανόνες. Ποια είναι η αποτελεσματική πειθαρχία: είναι αυτή που λαμβάνει υπόψη τη συναισθηματική ζωή του παιδιού, την καθημερινότητά του, την ηλικία του και τίθεται στα πλαίσια μιας σχέσης που τη χαρακτηρίζει σεβασμός, εμπιστοσύνη και τρυφερότητα.
Η τιμωρία είναι χρήσιμη, αρκεί ο γονιός να έχει υπόψιν του πως τη χρησιμοποιεί, για να μάθει στο παιδί του κάτι. Για παράδειγμα να ξεχωρίσει το σωστό από το μη σωστό, το επιτρεπτό από το μη επιτρεπτό. Να μάθει πως οι πράξεις έχουν συνέπειες. Οι συνέπειες μπορεί να είναι "φυσικές", δηλαδή το επακόλουθο μιας πράξης: αν το παιδί αρνείται να φορέσει το μπουφάν του βγαίνοντας έξω, θα κρυώσει. Μπορεί να είναι και "λογικές συνέπειες", οι οποίες σχεδιάζονται από το γονιό: πχ το παιδί που έκλεψε θα πρέπει να επιστρέψει το κλεμμένο αντικείμενο και να ζητήσει συγνώμη.
Είναι σημαντικό ο γονιός που εφαρμόζει την τιμωρία να διατηρεί την ευγένειά του, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν θα εκφράσει την ενόχλησή του, λόγω της συμπεριφοράς του παιδιού του.
Η έλλειψη τιμωρίας μπορεί να δημιουργήσει στα παιδιά άγχος, ιδιαίτερα στην ηλικία των 4-5 ετών, όπου τα παιδιά αρχίζουν να έχουν τη δική τους συνείδηση. Καθώς το παιδί μεγαλώνει, και ωριμάζει, η συνείδησή του γίνεται πιο ρεαλιστική (δεν φαντάζεται φοβερές και τρομερές ιστορίες για κινδύνους που του υπαγορεύει η πρώιμη συνείδησή του) και κρίνει μόνο του τι πρέπει ή τι δεν πρέπει να κάνει (εφόσον τα πράγματα έχουν πάει καλά τα προηγούμενα χρόνια, ώστε να διευκολυνθεί αυτή η διαδικασία).
Ο τρόπος για να μάθει ένα παιδί να εκδηλώνει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά είναι η ενίσχυσή της: η θετική και η αρνητική
Παραδείγματα θετικής ενίσχυσης: έπαινος (χαμόγελο, ενθουσιασμός, αντίστοιχα λόγια...), φιλί, αγκαλιά, έπαινος μπροστά σε άλλους, περισσότεροι έπαινοι στα "δύσκολα" παιδιά.
Σημαντικό είναι ο γονιός να μην υπονομεύει τον έπαινο που έδωσε στο παιδί του, όταν μετά από λίγο γίνεται προσβλητικός προς το παιδί ή το ειρωνεύεται.
Υπάρχουν και οι χειροπιαστές ανταμοιβές: περισσότερο παιχνίδι με το παιδί, εκμάθηση κάποιου κόλπου στο ποδόσφαιρο, αυτοκόλλητα, αγαπημένη δραστηριότητα (πχ βόλτα στο πάρκο). Αποφυγή κατά το δυνατόν προσφοράς υλικών αγαθών.
Η επιβράβευση έχει αποτέλεσμα όταν: ο γονιός ορίζει ξεκάθαρα την επιθυμητή συμπεριφορά, είναι συνεπής και σταθερός, κάνει μικρά βήματα κάθε φορά (κάποιες συμπεριφορές αλλάζουν με αργούς ρυθμούς), η ανταμοιβή έρχεται αμέσως μετά από τη θετική συμπεριφορά.
Αντιθέτως, η γκρίνια, το ξύλο, οι φωνές, οι λογικές εξηγήσεις (ατελείωτες πολλές φορές) αποτελούν για τα παιδιά μορφές γονεϊκής προσοχής και ενισχύουν αρνητικές συμπεριφορές. Επίσης τα παιδιά μαθαίνουν να γκρινιάζουν και να φωνάζουν και εκείνα.
