Το απόγευμα της Πέμπτης 16 Φεβρουαρίου 2012, η αίθουσα «Δημήτρης Μητρόπουλος» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών είχε γεμίσει μια ώρα πριν από την έναρξη της διάλεξής του στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Megaron Plus. Το ίδιο συνέβη και με την αίθουσα «Νίκος Σκαλκώτας» στην οποία το κοινό παρακολούθησε (συνολικά πάνω από 900 άτομα) τον Στέλιο Ράμφο σε ζωντανή αναμετάδοση να μιλά για την εξαιρετικά προβληματική σχέση που έχουμε ως κοινωνία με τον χρόνο. Στη διάλεξή του με τίτλο «Time out: η ελληνική αίσθηση του χρόνου», ο φιλόσοφος και συγγραφέας προσπάθησε να αναλύσει τους λόγους που κρατούν κατά την γνώμη του την Ελλάδα εκτός ιστορικότητος, μέσα ακριβώς από την αίσθηση που έχουμε ως λαός για τον χρόνο.
«Για μια ακόμη φορά βρισκόμαστε σε πολύ δύσκολη θέση. Οχι εξαιτίας φυσικών καταστροφών ή πολιτικών ατυχημάτων. Αυτή τη φορά, μετά από 40 χρόνια άπλετης μεταπολιτευτικής δημοκρατίας, πρωτοφανών ελευθεριών, οικονομικής ευημερίας μέσα στο ασφαλές πλαίσιο της Ε.Ε., ο λόγος της δοκιμασίας μας, πέρα από τις διεθνείς διαστάσεις αυτής της κρίσης, είναι κυριαρχικά οι δικές μας επιλογές και πράξεις. Τώρα δεν υπάρχουν εξωτερικοί εχθροί. Πρέπει τώρα να νικήσουμε τον κακό εαυτό μας με ένα και μόνον όπλο: τη σοφία του πόνου. Αυτός είναι ο δρόμος που πρέπει να τραβήξουμε για να πετύχουμε. Θέλουμε μια νέα εικόνα εαυτού σ' έναν δρόμο καθάρσιας προκοπής» για να τοποθετηθούμε σε έναν κόσμο που συνεχώς αλλάζει.
Η κρίση είναι πρώτα πνευματική και μετά οικονομική
Με αυτήν την «εικόνα εαυτού», πρότεινε ο Στέλιος Ράμφος που γυρόφερνε συνεχώς τη σκηνή, «πρέπει να εννοούμε μια ενότητα συνειδήσεως» που επιτυγχάνεται μόνο μέσα από την αίσθηση της διάρκειας και της εν γένει σχέσης που έχει ένας λαός με το χρόνο, την ιστορικότητά του. Η Ελλάδα, σύμφωνα πάντα με τον ίδιο, «είναι εκτός ιστορικότητος» επειδή ως λαός και κατ' επέκτασιν ως άτομα έχουμε «προβληματική σχέση με τον χρόνο». Αυτός, εξήγησε, είναι ο λόγος που έχουμε πρόβλημα με τις πράξεις και τις αποφάσεις. «Αν οι άνθρωποι είναι αυτό που πράττουν, μέσα στον χρόνο δημιουργούν τον εαυτό τους. Αν ταυτοχρόνως είμαστε και ό,τι παθαίνουμε από εκεί πρέπει να αρχίσουμε να προβληματιζόμαστε».
«Βιώνουμε μια κρίση πρωτίστως πνευματική και δευτερευόντως οικονομική» τόνισε ο Ράμφος. «Η πνευματικότητα του προβλήματος φαίνεται, στο βάθος, από την τεράστια κρίση εμπιστοσύνης των πολιτών προς το κράτος, δεν έχουμε να κάνουμε με τις συνήθεις καχυποψίες» μέσα σε μια «δημοκρατία χαλαρότητος». «Η κρίση εμπιστοσύνης έχει να κάνει με μια βαθύτερη κρίση νοήματος. Το κενό αυτό του νοήματος και οι απαντήσεις που δεν υπάρχουν οδηγούν σε πραγματικότητες καταστροφής και το μηδέν» κάτι που είδαμε τόσο τον Δεκέμβριο του 2008 όσο και στο πρόσφατο σκηνικό πολέμου στο κέντρο της ελληνικής πρωτεύουσας. «Πρέπει να εκτιμήσουμε σοβαρά τις διαστάσεις του μηδενισμού που έχουν να κάνουν με την κενότητα του νοήματος, ό,τι προέρχεται δηλαδή από την διαταραγμένη σχέση μας με τον χρόνο».
Ο Ράμφος έδωσε σε αυτό το «πρόβλημα του χρόνου» ξεκάθαρα πολιτισμικές προεκτάσεις. Παρομοίασε τη χώρα μας με έναν αγχωμένο μαθητή ένα βράδυ πριν τις πανελλήνιες εξετάσεις. «Υπάρχει ο χρόνος ο αντικειμενικός, ο μετρήσιμος. Υπάρχει όμως και ένας εσωτερικός χρόνος που έχει να κάνει με τη συνείδηση, ο χρόνος των πολιτισμών και των ψυχών. Εμένα αυτός με ενδιαφέρει. Το άγχος του μαθητή είναι εν προκειμένω ο εσωτερικός χρόνος. Πρέπει να δούμε την κρίση ως πολιτισμική πραγματικότητα. Η Ελλάδα έχει το άγχος του μαθητή. Ολες οι κοινωνίες της Ανατολής είχαν προβληματική σχέση με τον χρόνο. Οποτε θέλησαν να εκσυγχρονιστούν αναζήτησαν την ένταξή τους στο χρονικό συνεχές της Δύσης» επεσήμανε.
«Στην κοινωνία μας ο χρόνος είναι κλειστός, έχει από πίσω μια μεγάλη ιστορία και πάντα θεμελιώνεται στην οικογένεια που αποδέχεται την πραγματικότητα μόνο στο πλαίσιο της οικείας, ως μια ατέρμονη αναπαραγωγή των βιωμάτων. Η τάση μιας τέτοιας κουλτούρας είναι μία: μετατρέπει συνεχώς τον χρόνο σε χώρο για να αποκλείσει τους καινούργιους χρόνους, είναι η εγγύηση ότι δεν θα αλλάξει ποτέ τίποτα. Η τάση μας, το προβληματικό σημείο του πολιτισμού μας είναι η ανάγκη του εξοβελισμού της κινήσεως του χρόνου. Οι κοινωνίες που αντιστέκονται στους εκσυγχρονισμούς είναι οι κοινωνίες που μετατρέπουν τον χρόνο σε χώρο».
Για περισσότερες πληροφορίες: http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=444278
